hormonen
 

Hormonen komen in kleine en gecontroleerde hoeveelheden voor in het bloed en andere lichaamsvloeistoffen. Veel hormonen zijn afgeleiden van cholesterol en hebben een vergelijkbare structuurformule, bestaande uit drie zesringen en één vijfring van koolstof, waaraan kleine moleculen zijn verbonden, bestaande uit koolstof, zuurstof en waterstof, zie figuur hiernaast.

 

Alle hormonen maken deel uit van een ingewikkeld communicatiesysteem in het lichaam en sturen de fysieke, emotionele en sociale ontwikkeling. Ze spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van een embryo in de baarmoeder, bij de volwassenwording en voortplanting. Hormonen sturen de werking van organen door cellen aan te zetten tot de aanmaak van eiwitten. Deze nieuwe eiwitten zijn nodig voor de groei en deling van cellen of kunnen dienen als enzymen die biologische reacties katalyseren (versnellen).   Hormonen worden door enkele organen aangemaakt en dienen als een soort boodschappers tussen alle organen in het lichaam. Voorbeelden van deze organen zijn de bijnierschors en bepaalde plaatsen in de hersenen (hypofyse en hypothalamus), zie figuur hiernaast. Door zich te binden aan een speciaal “receptor-eiwit” dat zich op een celwand of in celvocht bevindt, zet een hormoon het DNA aan bepaalde soorten eiwitten te maken die belangrijk zijn voor groei, afweer, voortplanting enz.

 
Deze stoffen zijn in kleine concentraties al werkzaam en hebben een grote en langdurige invloed. Zo wisselt de concentratie testosteron in het bloed van jongens tijdens de pubertijd tussen de 0,2 en 0,25 miljoenste gram (microgram of µg) per liter bloed. Minder dan één microgram van een krachtige hormoon per kilo lichaamsgewicht van de moeder, op het “juiste” moment tijdens de zwangerschap, heeft onomkeerbare gevolgen voor de ontwikkeling van de foetus. Hormonen worden daarom altijd door het lichaam geblokkeerd, totdat ze op de plaats van bestemming aangekomen zijn. Ook wordt hun concentratie in het bloed goed gecontroleerd. Deze controle wordt veelal door andere hormonen uitgevoerd. Hierdoor ontstaat een complex systeem dat in evenwicht wordt gehouden door terugkoppelingsmechanismen. Dit wil zeggen dat een bepaald hormoon de werking van een ander hormoon stimuleert of afremt.
  
De hormoonwerking kan verstoord worden door hormoonachtige stoffen (ook: hormoonontregelaars, pseudo-hormonen, xeno-oestrogenen, endocrienverstorende stoffen of hormoonverstorende stoffen) van industriële oorsprong.