Samenvatting van het reisverslag door milieufunctionaris Gijsbert Koren van zijn verblijf in Maracaibo, Venezuela. Het complete verslag is van maart tot juni 2002 in vier delen gepubliceerd in Spectro Scoop, het personeelsblad van het Medisch Spectrum Twente.

de realiteit is erg, maar er is hoop
 
De ontvangst door een grote afvaardiging van het Hospital Central Dr. Urquinaona is hartelijk.
De rondleiding is ronduit schokkend. Het blijkt dat het ziekenhuis deels als monument wordt beschouwd. Het is een historisch gebouw en het ziekenhuis bestaat al bijna 400 jaar. Het onderhoud is ronduit slecht. Op sommige plaatsen kijk je zo tegen de dakspanten aan!
Een deel van de poliklinieken is in een nieuw gebouw met goede voorzieningen gevestigd.
Dat maakt het contrast met het oude deel des te groter.


De wijze van werken hoort in een museum thuis: er liggen mensen met allerlei ziekten dicht op elkaar in één grote zaal. Er is geen enkele privacy. Water wordt uit een grote ton geschept, omdat dat deel van het ziekenhuis al twee dagen geen water meer heeft gehad. De ruim 20 patiënten op deze zaal delen één toilet, dat wordt schoongehouden door een familie. Op het hygiënisch vlak komt de grootste schok: er is één paar onderzoekshandschoenen aanwezig. Neem daarbij de hitte (ruim 30 graden) en de matige ventilatie, dan ben ik dankbaar dat ik niet op die zaal hoef te liggen.

De keuken lijkt uit de vorige eeuw te stammen met houten hakblok in de vorm van een stuk boomstam en een paar roestige hakmessen. Lichtpuntje in het geheel is dat de oude doorgeroeste, open vuilcontainers onlangs zijn vervangen door nieuwe exemplaren die niet lekken. Het project heeft zijn eerste vruchten afgeworpen!
Alleen de plaats waar de containers staan kan wellicht verbeterd worden: niet langer voor de ingang van de keukens op de snikhete binnenplaats en dan wel afgedekt.
Hoewel sommige delen door de koelunits worden gekoeld, is het op andere plaatsen bloedheet. Wat bij de rondleiding vooral opvalt is het grote aantal koelunits dat overal uit de muren en ramen steekt. Wat een energie wordt hier verbruikt! Daaraan is ook nog veel te doen voor een milieukundige.
 
Op de verpleegafdelingen zien we dat een van de thema’s, een naaldenvrij ziekenhuis, bij iedereen is aangeslagen. Op allerlei plaatsen hangen stevige kunststof flessen aan de karren waar de naalden in worden gedaan. Het besef is doorgedrongen dat wil je in de milieuketen iets bereiken, je de eigen zaakjes eerst op orde moet hebben vóórdat je met de vinger naar anderen wijst. Tijdens ons bezoek wordt de invloed van het project heel goed merkbaar. Er lijkt een frisse wind (figuurlijk dan) door het ziekenhuis te waaien en de mensen zijn stuk voor stuk enthousiast over onze betrokkenheid.
 
We bezoeken ook de hemodialyse en de Rõntgenafdeling. Daar worden nog röntgenfoto’s gemaakt zonder dat medewerkers een loodschort voor hebben en worden de fotochemicaliën geloosd op de riolering. Dit water komt, net als in de rest van de stad, ongezuiverd in het meer van Maracaibo terecht.

Op de afdeling waar cytostaticabereiding plaatsvindt en toegediend wordt, adviseer ik met klem om de medewerkers beter te beschermen, want daar is niets voor geregeld. De verpleegster die mij uitlegt hoe ze de cytostatica (antikankermiddelen die zelf ook kanker kunnen veroorzaken) klaarmaakt, vertelt dat haar voorgangster ziek is en kanker heeft.
Ter plekke maak ik een tekening van een simpele down flow tafel/kast en vertaal de instructies die ik van Sander Bakker van de Apotheek heb gekregen.
De directrice die ons begeleidt geeft direct opdracht aan het hoofd van de Technische Dienst om zo’n tafel te maken. Ook hier is maar één paar handschoenen dat steeds wordt hergebruikt.

Het laboratorium biedt een zelfde armelijke aanblik als de rest van het ziekenhuis. De opslag van de gevaarlijke stoffen zou hier in Nederland door de Explosieven Opruimingsdienst als bom worden ontmanteld. De analysevloeistoffen worden na gebruik rechtstreeks op de riolering geloosd.

Ook gaan we op bezoek bij een gloednieuw kinderziekenhuis. Daar blijkt dat men in Venezuela wel degelijk weet hoe het moet en kan. Hoewel er ook in dit ziekenhuis op arbo- en milieugebied nog het een en ander valt te verbeteren (veel wordt nog geloosd op de riolering en de opslag van chemicaliën is levensgevaarlijk) is het contrast met het Hospital Central schrijnend! Wat mij in het kinderzielenhuis wel is opgevallen? Naast het feit dat daar wél water is, wordt er met speciale filters en koelapparaatjes op verschillende plaatsen in de gangen prima drinkwater van gemaakt (kunnen wij nog wat van leren!).

Een bezoek aan de stortplaats ten zuiden van Maracaibo maakt de meeste indruk op me. Er blijken hele groepen mensen te wonen die hun boterham verdienen met afval. Papier, karton en metaal worden geselecteerd en leveren bij het afvalscheidingsstation een paar stuivers op. Zelfs kinderen van rond de tien jaar lopen rond om hun kostje op te scharrelen.
De realiteit is nog erger dan ik dacht. Ik hoop dat deze jonge kinderen de toekomstige medewerkers van een heuse afvalscheidingsinstallatie zullen worden.
Het ziekenhuisafval is tussen de andere rommel goed zichtbaar. Naalden en andere scherpe voorwerpen vormen een groot risico.