microverontreiniging & stofconcentratie
 
De betekenis van de concentratie van een stof in het water of de bodem is in het geval van microverontreinigingen betrekkelijk. Sommige stoffen, vooral hormonen en middelen met een hormonale werking, veroorzaken reeds in niet detecteerbare concentraties aantoonbare effecten. Ook werken stoffen toxicologisch samen (cocktaileffect), wat de waarde van een stofconcentratie nog verder relativeert.
 
Milieuconcentraties van de oorspronkelijke stof (het moedermolecuul) zijn mogelijk geen goede leidraad voor de aanwezigheid van deze stof in omgezette vorm. We hebben te maken met complexe moleculen die onder invloed van lichaams- of bacteriële enzymen, zuurgraad, zuurstof, temperatuur, licht e.d. enigszins kunnen veranderen zonder afgebroken te worden en zonder hun reactiviteit te verliezen. In het organisme en milieu worden dan ook naast het moedermolecuul verschillende metabolieten en andere omzettingsproducten aangetroffen 1). De concentratie van deze omzettingsproducten kan in het milieu en organisme beduidend hoger liggen dan die van het moedermolecuul. Ook verschillen hun eigenschappen, zoals persistentie, bioconcentrerend-vermogen en toxiciteit, soms aanzienlijk. Zolang onvoldoende betrouwbare kennis beschikbaar is van milieuconcentraties, ecotoxiciteit en cocktailwerking van de metabolieten en andere omzettingsproducten, is milieuconcentratie geen goed selectiecriterium voor een stof.
 
Daar komt bij dat zowel moedermoleculen als de omzettingsproducten in water veelal moeilijk meetbaar zijn, omdat ze vaak hechten aan organisch materiaal (organismen, zwevend stof, slib, sediment) waaruit ze weer langzaam vrijkomen.
 
Tenslotte is het de vraag of conventionele technieken voor monitoring en analyse toegesneden zijn op microverontreinigingen. Wegens de grote variatie in de hoeveelheid die van een stof in het milieu terechtkomt, kunnen lokale concentraties sterk wisselen zodat alleen intensieve monitoring en/of zeer gevoelige analysetechnieken voldoende inzicht verschaft. Uit een meta-analyse van 87 publicaties blijkt dat in ruim 95% van de internationaal gepubliceerde monitorings-campagnes verkeerde conclusies werden getrokken door onjuiste analysetechnieken en te lage bemonsteringsfrequenties 2).


1) De omzetting van een stof kan zowel een fysische als biologische oorzaak hebben. De term omzettingsproduct omvat al deze processen. Metabolieten zijn uitsluitend het resultaat van biologische (enzymatische) omzettingen. Omzetting betekent nog geen afbraak, zodat de term afbraakprocessen in dit verband beter vermeden kan worden.
2) Ort et al 2010, Sampling for Pharmaceuticals and Personal Care Products (PPCPs) and Illicit Drugs in Wastewater Systems: Are Your Conclusions Valid? A Critical Review, Environ. Sci. Technol., 2010, 44 (16), pp 6024–6035.

> naar microverontreiniging & persistentie