overzichtsstudie 2009: medicijnvervuiling blijkt schadelijk voor waterleven
 
Door Wouter Rademaker (Saxion Hogescholen) en Marieke de Lange (Alterra).
 
Geneesmiddelen die in het oppervlaktewater terechtkomen zijn schadelijk voor vissen en andere waterorganismen. Dit blijkt uit een artikel in het tijdschrift H2O 1). De Europese Commissie wordt aanbevolen risicovolle medicijnen op de lijst prioritaire stoffen van de Kaderrichtlijn Water te plaatsen.
 
Door de Saxion Hogescholen en het kennisinstituut Alterra zijn in een literatuurstudie de effecten en risico´s van een vijftal humane geneesmiddelen op het watermilieu onderzocht. Het gaat om geneesmiddelen die de afgelopen jaren vaak in Nederlandse oppervlaktewateren zijn aangetroffen en waarvan gegevens over milieugiftigheid bekend zijn.
 
Het betreft de pijnstiller diclofenac, het anti-epilepticum carbamazepine, de bètablokker metoprolol en de antibiotica erytromycine en sulfamethoxazol. Het blijkt dat vier van deze vijf medicijnen, op basis van risicobeoordelingen, een risico vormen voor het watermilieu. Verwacht wordt dat ook nummer vijf, metoprolol, milieuschadelijk is.
In concentraties kleiner dan één miljoenste gram per liter (1 µg/L) water tasten deze middelen de lever, nieren en kieuwen van vissen aan. Ook verstoren ze in lage concentraties groei, voortplanting en gedrag van dierlijk plankton. Verder is bij sommige bacteriën in het oppervlaktewater resistentie tegen de antibiotica erytromycine en sulfamethoxazol aangetoond.
  
Humane geneesmiddelen komen na het gebruik via urine en ontlasting in het riool, oppervlakte-, grond-, en drinkwater terecht. Veterinaire medicijnen komen direct in melk, vlees en eieren terecht. En via de mest vervuilen ze de bodem en het water, en worden door voedselgewassen opgenomen. Deze medicijnvervuiling kan gevolgen hebben voor de kwaliteit van waterzuivering, rioolslib, zwem- en drinkwater, bodem en voeding. Alle organismen in het oppervlaktewater en in landbouwgrond worden gedurende hun hele levenscyclus voortdurend blootgesteld aan een cocktail van geneesmiddelen en andere industriële stoffen. Dit kan de soortdiversiteit en voedselkringlopen in bodem en water beïnvloeden. Ook kan de toenemende medicijnvervuiling gevolgen hebben voor economische activiteiten zoals watertoerisme, visvangst, oester- en mosselteelt, en voor de volksgezondheid.
 
Om al deze redenen zijn maatregelen ter vermindering van medicijnvervuiling  onvermijdelijk. Door de auteurs wordt aanbevolen geneesmiddelen met de grootste risico’s voor het milieu op de prioritaire stoffenlijst van de Europese Kaderrichtlijn Water te plaatsen. In maart 2009 startte de Europese Commissie een nieuwe ronde waarin prioritaire stoffen voor deze kaderrichtlijn worden vastgesteld. Indien geneesmiddelen op de lijst worden geplaatst, moeten de EU-lidstaten binnen vijf jaar emissiebeperkende maatregelen ontwikkelen. Maatregelen zoals verbeterde afvalwaterzuivering en verantwoord geneesmiddelgebruik door de gezondheidssector, consument en veterinaire sector. Tevens wordt de farmaceutische industrie hierdoor gestimuleerd om geneesmiddelen milieuvriendelijker te maken.
 
Download het volledige artikel (Nederlands) of download the full article (in English).
 
1) H2O nr5/2009. H2O is een vaktijdschrift op het gebied van watervoorziening en waterbeheer, zie www.vakbladh2o.nl

Fotocollage: Stg. Huize Aarde