Groene gezondheidszorg

penicillinen in water en bodem

Nadat penicillinen en penicillineachtige antibiotica (ook beta-lactamen) het lichaam van mens en dier verlaten komen ze via verschillende routes in het milieu terecht. In tegenstelling tot andere antibiotica, worden penicillinen echter weinig in het milieu teruggevonden.

Gedacht wordt dat dit komt door de chemische structuur, waardoor penicillinen sneller afbreken 2). Daarentegen zijn penicillinen in water moeilijk afbreekbare (persistente) verbindingen 3).

In een rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) worden penicillinen wel grotendeels (tot 70 à 90%) uit het water verwijderd 4).

Men gaat er daarom van uit dat niet de bacteriële afbraak in de RWZI, maar andere processen, zoals neerslag en hydrolyse, er voor zorgen dat de penicillinen uit het water verdwijnen. Omdat de tijd dat de geneesmiddelen in de waterzuivering verblijven (ongeveer één dag) te kort zou zijn voor hydrolyse, zou neerslag in het slib de oorzaak van de sterke afname van penicillinen in de RWZI zijn 5).

Toch is van penicillinen bekend dat ze zich over het algemeen niet goed aan slib binden, noch zich ophopen in organismen 6). Een andere mogelijke reden waardoor penicillinen uit het milieu "verdwijnen" is dat ze, net als de meeste andere antibiotica, complexe verbindingen met andere stoffen vormen.

Bekend is dat antibiotica uit het RWZI-slib, wanneer het als meststof wordt gebruikt, in de bodem weer vrijkomen. Geen informatie is beschikbaar over het gedrag van penicillinen in een met slib vermengde bodem. Ook is onbekend of penicillinen worden opgenomen door planten en op deze manier in de voedselketen terechtkomen.

Evenmin is informatie beschikbaar over eventuele acute of chronische milieutoxiciteit van penicillinen, noch over de eventuele gevolgen op het lichaam van uit het milieu opgenomen penicillinen.

Ga (terug) naar penicillinen algemeen.

2) Door de lactamring zijn penicillinen in het milieu onstabiel, Alder et al 2001 in 7).
3) Al-Ahmed et al 1999 en Kümmerer et al 2000 in 8).
4) Kümmerer et al 2000b in Kümmerer K et al 2001, Pharmaceuticals in the Environment: Sources, Fate, Effects and Risks, Klaus Springer, pp. 245.
5) Kümmerer et al 2000b in 8).
6) De octanol-water verdelingscoëfficient (Log K_ow) van penicillinen ligt tussen de 0,9 en 2,9, wat wijst op geringe binding aan en accumulatie in organisch materiaal, bron: 7).
7) Thiele-Bruhn S, 2003, Pharmaceutical antibiotic compounds in soils- a review, J. Plant Nutr. Soil Sci. 166, 145-167.
8) Kümmerer K en A Henninger, 2003, Promoting resistance buy the emission of antibiotics from hospital and households into effluent, Clinical Microbiology and Infection, Vol. 9:00, p.1-12.