Groene gezondheidszorg

hoe groen is paracetamol?

Een voorbeeld van een mogelijk milieuvriendelijk medicijn is het in Nederland meest geslikte middel, paracetamol. In de rioolwaterzuivering zou paracetamol voor 98% worden "afgebroken"1), waardoor het middel in het oppervlaktewater weinig wordt aangetroffen2). Andere pijnstillers als diclofenac, ibuprofen, acetylsalicylzuur (Asperine) zijn minder goed afbreekbaar en hebben aantoonbare effecten op organismen in het milieu. Is paracetamol daarmee een groene pil?

diclofenac

ibuprofen

?=>

paracetamol

Paracetamol is een eerste keus pijnstiller door de geringe bijwerkingen3). Toch is paracetamol is niet zo onschuldig voor de gezondheid als we vaak denken:

Het middel is, net als alle andere medicijnen, een lichaamsvreemde stof die het lichaam snel kwijt wil. In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, kan het lichaam medicijnen en andere complexe lichaamsvreemde moleculen moeilijk of niet afbreken. Met de term afbraak wordt omzetting of metabolisering bedoeld, een proces dat vaak leidt tot producten die even giftig of nog giftiger zijn. Paracetamol wordt voor 95% door de lever gekoppeld aan een suiker, sulfaat of andere hulpstof, om het middel onschadelijk en meer oplosbaar te maken, zodat het snel door de nieren uitgescheiden kan worden. Wanneer gedurende langere tijd dagelijks flinke hoeveelheden paracetamol ingenomen worden, heeft de lever onvoldoende beschikking over hulpstoffen en ontstaan giftige bijproducten die zich aan celeiwitten binden en tot celdood lijden4). Om onherstelbare lever- en nierschade te voorkomen wordt daarom afgeraden paracetamol langdurig (enkele maanden of jaren) te gebruiken, of het langer dan twee dagen aan kleine kinderen te geven5). Toch wordt met name aan ouderen in verzorgingshuizen, waarvan lever en nieren door de leeftijd maar op halve kracht werken, langdurig paracetamol uitgereikt.

Paracetamol is o.a. in supermarkten vrij verkrijgbaar voor een zeer lage prijs. Deze lage drempel voor verkrijgbaarheid van het middel betekent een risico voor de gezondheid en de samenleving. Paracetamol staat bovenaan in de top tien van vergiftigingen in Nederland6).

De maximale aanbevolen dagdosis van paracetamol bevindt zich niet ver van de giftige of zelfs dodelijke dosis. Een flinke dosis paracetamol kan grote schade aanrichten, vooral bij kinderen, ouderen, en bij mensen die alcohol, slaapmiddelen of andere medicijnen gebruiken7). Langdurig gebruik van paracetamol veroorzaakt ook hoofdpijn, waardoor veel mensen paracetamol slikken tegen de gevolgen van paracetamol en men aan dit middel verslaafd kan raken8).

Paracetamol wordt gemaakt op basis van olie-derivaten, die zelden milieuvriendelijk worden geproduceerd.

Daarnaast wordt het middel, net als de meeste generieke medicijnen, vooral geproduceerd in lage lonen landen, waar onder gebrekkige arbeidsomstandigheden wordt gewerkt en fabrieken weinig zorg besteden aan afvalwaterreiniging. Zo worden in effluent van Indiase en Chinese rioolwaterzuiveringsinstallaties, waarop farmaceuten lozen, medicijnen in boventherapeutische concentraties gemeten9). Wordt dit water voor irrigatie gebruikt, remt het de groei van tuinbouwgewassen10).

Nog weinig is bekend over het exacte lot van paracetamol in de zuivering en het oppervlaktewater.

Al met al is paracetamol (nog) geen groene pil te noemen.

1) Richard and Bowron, 1985; Ternes 1998.
2) Richard and Bowron, 1985; Ternes, 1998; van Hoof 2000 (nl).
3) Reijnders et al, 2004, Geneesmiddelen in Nederland, Van Gennep.
4) Ree, van JM en Breimer DD (red), 2003, Algemene Farmacologie, Elsevier.
5) www.apotheeek.nl; www.farmacotherapeutischkompas.nl
6) Velzen van et al 2009, Acute vergiftigingen bij mens en dier. Jaaroverzicht 2008. Nationaal Vergiftigingen Informatiecentrum. RIVM rapportnr. 660100003/2009.
7) www.farmacotherapeutischkompas.nl
8) www.farmacotherapeutischkompas.nl
9) Larson DGJ et al 2007, Effluent from drug manufacturers contains extremely high levels of pharmaceuticals, Journal of Hazardous Materials 148 (2007) 751-755; Li D et al 2007, determination and fate of oxytetracycline and related compounds in oxytetracycline production wastewater and the receiving river, Environmental Toxicology and Chemistry.
10) Larson DGJ et al 2007.

Foto paracetamol: stg. Huize Aarde.