effectiviteit van natuurlijke medicijnen
 
De koepelorganisatie van nationale verenigingen voor moderne fytotherapie in Europa, het European Scientific Cooperative on Phytotherapy (ESCOP) heeft tussen 1997 en 2010, op basis van 6800 publicaties, in totaal 108 monografieën van verschillende plantproducten opgesteld waarvan de geneeskrachtige werking voldoende wetenschappelijk bewezen geacht wordt 1). Bij 25 van deze plantproducten (energieverhogende cafeïnehoudende middelen buiten beschouwing latend) is de bewijslast zowel gebaseerd op kennis van de farmacologie als ook op klinisch onderzoek met grote groepen gebruikers van veelal honderden of duizenden mensen, waaronder ook een groep placebogebruikers, zie tabel.
 
Uit dit overzicht kan opgemaakt worden dat fytotherapeutische medicijnen, in vergelijking met synthetische medicijnen, weinig bijwerkingen hebben, en deze zich beperken tot eventuele allergische reacties en maag/darmklachten. Een uitzondering is Echinacea (zonnehoed) tegen verkoudheid, dat onder meer duizeligheid, ademnood en bloeddrukdaling als bijwerkingen kan hebben. Sommige van deze middelen zijn ook in hogere doses niet schadelijk, maar de plant Colchicum autemnale (herfsttijloos) is zeer giftig, zelfs dodelijk, en daarom uitsluitend in therapeutische concentraties bruikbaar.
 
De farmacologische werking van deze natuurlijke middelen is gebaseerd op mengsels van meerdere stoffen, zoals flavonoïden en saponinen, die ook gunstige anti-microbiële (antbiotische) en antioxiderende (bij)werkingen blijken te hebben op het lichaam. Verschillende bestanddelen kunnen ook onderling of samen met synthetische medicijnen een versterkend effect of synergie vertonen. Bij een aantal middelen is sprake van interacties met synthetische medicijnen.
 

Een belangrijke bijdrage aan een bredere acceptatie van natuurlijke medicijnen is onderzoek dat de therapeutische werking van deze middelen vergelijkt met synthetische middelen. Bijvoorbeeld: uit klinisch onderzoek met 10.000 deelnemers bleek dat de werkzaamheid tegen angst en nerveuze onrust van Piper methysticum (Kava-kava) gelijk is aan dat van diazepam 2); Ginkgo biloba werkt even goed bij dementiesymptomen als pentoxyfylline en buflomedil, èn vertoont minder bijwerkingen 3); bij milde tot matige depressie werkt Hypericum perforatum (Sint Janskruid) even goed, en met aanzienlijk minder bijwerkingen, als trycyclische antidepressiva, zoals amitriptyline, imipramine, en  clomipramine 4); van Harpagophytum procumbens (duivelsklauw) is de werkzaamheid tegen pijnlijke artrose en lage rugpijn gelijk of mogelijk beter dan rofecoxib (Vioxx) 5). Vioxx is wegens de kans op hartfalen van de markt gehaald. Het toeval wil dat ook duivelsklauw wordt verdacht van kans op onherstelbare schade (leverbeschadiging), mogelijk in combinatie met andere medicijnen 6). Uit onderzoek bij 539 patiënten, die deels een placebo kregen, blijkt dat lavendel-extract krachtiger tegen angststoornissen werkt dan paroxetine (Seroxat) en vooral bij mannen minder bijwerkingen heeft 7).

Afb: bloemen, blad, zaad en knolvormige wortels van de duivelsklauw. Harpagosiden en fenylethanolderivaten zijn de belangrijkste actieve, pijnstillende, ingrediënten die gewonnen worden uit de secundaire opslagwortels.
 
De EU heeft om reden van veiligheid en marktharmonisatie met richtlijn 2004/24/EC voor traditionele kruidengeneesmiddelen een aantal voorwaarden gesteld aan nieuwe toe te laten middelen, en een grens gesteld voor bestaande middelen: alleen die producten die minimaal 30 jaar in gebruik zijn kunnen nog op de markt worden gehandhaafd. Wanneer de middelen van buiten de EU afkomstig zijn, dienen ze binnen Europa minimaal 15 jaar in gebruik te zijn. Ook de EU zal tussen de jaren 2012 en 2015 monografieën van de toegelaten geneeskrachtige middelen opstellen en publiceren 8). Men streeft hierbij naar wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van middelen, en let tevens op eventuele belangenconflicten bij de betrokken deskundigen 9).

> terug naar ontwikkeling groene pillen


1) www.escop.com. De ESCOP vertegenwoordigt o.a. de Nederlandse Vereniging voor Fytotherapie, NVF, www.fyto.nl.
2) Grünwald J en Ch Janike, 2006, De groene apotheek, Deltas.
3) bronnen in Woerdenbag HJ 1998, Geneesmiddelprofiel Ginkgobladextract EGb761 (Tavonin), Pharmaceutisch Weekblad 133(17):672-677.
4) bronnen in Woerdenbag HJ et al 2001, Farmacotherapie met fytotherapeutica. Bewijskracht in gradaties. Pharmaceutich Weekblad 136(18):652-657.
5) Chrubasik S et al 2003, A randomized double-blind pilot study comparing Doloteffin (Harpagophytum) and Vioxx in the treatment of low back pain, Rheumatology 42:141–148; Gagnier JL et al 2010, Herbal medicine for low back pain, The Cochrane Collaboration 17 febr. 2010.
6) Grünwald J en Ch Janike, 2006, De groene apotheek, Deltas.
7) Kasper S. et al. 2013, Lavender oil preparation Silexan is effective in generalized anxiety disorder – a randomized, double-blind comparison to placebo
and paroxetine, International Journal of Neuropsychopharmacology, 1-11, doi:10.1017/S1461145714000017.
8) Committee on Herbal Medicinal Products (CHMP), www.ema.europa.eu (13-04-2012).
9) European Medicines Agency, 2008, Mandate, objectives and rules of procedure for the HMPC working party on community monographs and community list, Doc. Ref. EMEA/HMPC/379153/2005 Rev.2, London, 10 January 2008.