omzetting van ftalaten (vooral DEHP) in het organisme
 

Het lichaam zet ftalaten om in tientallen soorten beter uit te scheiden omzettingsproducten (metabolieten). 12 uur na inname is de helft weer uitgescheiden via de urine 1). Door de continue aanvoer van ftalaten wordt het lichaam echter voortdurend aan de giftige metabolieten blootgesteld.

 
Hoe deze omzetting in zijn werk gaat: in het lichaam wordt DEHP eerst gehydroliseerd en vervolgens wordt de overgebleven zijketen geoxideerd 2). Doordat een esterverbinding van het ftalaatmolecuul wordt verbroken verliest het DEHP een vetzuurketen en blijven verschillende mono-esters over. In de lever wordt een gluceronzuur-groep aan de mono-ester verbonden. Gluceronzuur is een zuur dat gevormd wordt uit glucose en het zorgt ervoor dat de mono-ester inactief en goed oplosbaar wordt in water. Hierdoor kan deze metaboliet snel, en nog vóórdat het schade aan kan richten, via de nieren met de urine of via het gal met de ontlasting, worden uitgescheiden. De meeste mono-esters van DEHP verlaten op deze manier het lichaam, maar kunnen in het lichaam ook verder worden omgezet. De enzymen (ester-hydrolases) die zijn betrokken bij de hydrolyse van DEHP zitten voornamelijk in de darmen, maar komen ook voor in de lever, nieren, longen, alvleesklier (pancreas) en bloedplasma. Verder kan hydrolyse ook plaatsvinden in het opgeslagen lichaamsvet 3).
 
DEHP wordt op deze manier omgezet in dertig metabolieten, waaronder MEHP, dat weer wordt omgezet in een aantal "tweedegraads" metabolieten. In urinemonsters van 62 proefpersonen zijn gemiddeld vier keer hogere concentraties gevonden van de tweedegraads metabolieten MEOHP en MEHHP, dan van de originele metaboliet MEHP. Vooral MEHHP verhield zich gemiddeld tot MEHP als 8,2 :1 4). Andere belangrijke metabolieten van DEHP zijn MEOHP, MCEPP, MEHHP, 2-EH en ftaalzuur, zie tabel 1. 5).
 
De hoeveelheid die van verschillende metabolieten wordt geproduceerd en vervolgens uitgescheiden, hangt af van het soort organisme, de leeftijd, de voorafgaande blootstelling, de hoeveelheid opgenomen ftalaat en de manier waarop de stof het organisme binnenkomt (de toedienings- of opnameroute) 6). Bij ratten wordt ongeveer 80% van de via de voeding toegediende DEHP gehydrolyseerd in MEHP en 2-EH, maar wanneer DEHP in de bloedbaan wordt gebracht, wordt maar 1% gehydrolyseerd. Doordat de omzetting van DEHP naar MEHP voornamelijk in het darmkanaal plaats blijkt te vinden, is de invloed op het lichaam na orale blootstelling aan DEHP waarschijnlijk groter dan bij intraveneuze blootstelling aan DEHP, omdat het maagdarmkanaal omzeild wordt 7).

Tabel 1. Ftalaten met bijbehorende metabolieten in het organisme
Ftalaten worden in het lichaam (door enzymen) geknipt, waardoor mono-esters overblijven.

ftalaat		metabolieten
DEP	diethyl phthalate	MEP	mono-ethyl phthalate
DBP	di-n-butyl phtalate	MBP	mono-n-butyl phtalate
BBP	benzyl butyl phthalate	MBzP	mono-benzyl phthalate
DMP	dimethyl phtalate	MMP	monomethyl phthalate
DEHP	di-2-ethylhexyl phthalate	MEHP	mono-2-ethylhexyl phtalate
		MEOHP	mono-2-ethyl-5-oxohexyl-phtalate
		MCEPP	mono-5-carboxyl-2-ethylpentyl-phtalate
		MEHHP	mono-(2-ethyl-5-hydroxyhexyl)phtalate
		2-EXHA	2-ethylhexnoide zuur
		2-EH	2-ethylhexanol ftaalzuur
			ftaalzuur

1) Faouzi MA, T Dine, B Gressier, K Kambia, M Luyckx, D Pagniez, C Brunet M. Cazin, A Belabed, JC Cazin, 1999, Exposure of hemodialysis patients tod i-2-ethylhexyl phtalate, Int, Journ. Of Pharmaceutics 180: 133-121.
2) Roth et al, 1988 in 8).
3) Tickner J, Ph Hunt, M Rossi, N Haiama, M Lappe, 1999, The Use of Di-2-Ethylhexyl Phtalate in PVC Medical; Devices: Exposure, Toxicity and Alternatives, Lowell Center for Sustainable Production, University of Massachusetts Lowell.
4) Barr DB, MJ Silva, K Kato, JA Reidy, NA Malek, D Hurtz, M Sadowski, LL Needham, AM Calafat 2003, Assessing Human Exposure to Phthalates using Monoesters and their oxidized metabolites as biomarkers, Env. Health Perspectives, Vol 111:9.
5) Fay et al, 1993 in 8).
6) KemI, 1998 in 3).
7) Pollack et al, 1985 in 3).
8) Oie L, LG Hersoug, JØ Madsen, 1997, Residential Exposure to Plasticizers and Its Possible Role in the Pathogenesis of Asthma, Env. Health Perspectives 105/9.

Foto: centralasian www.Flickr.com (performance by Lauwrence Malstaf)