injectie gevaarlijk afval in ondergrond oost-Nederland   Bijgewerkt op: 16.12.2015
(klik eventueel hier voor betere opmaak)

Ga direct naar: actuele ontwikkelingen rond de stabilisatie van zoutcavernes in Twente
 
Enkele bedrijven hadden tot 14 december 2015 het voornemen als proef drie instabiele zoutholtes (cavernes) in de ondergrond tussen Hengelo (Overijssel) en Enschede op te vullen met dioxinen en zware metalen bevattende reststoffen afkomstig van afvalverbrandingsovens in en buiten Nederland. Het was eigenlijk geen proef want het afval is niet meer terug te halen. Ook niet als het fout gaat. Het ging ook niet om “slechts” drie cavernes. De installatie die voor deze operatie gebouwd had moeten worden was bedoeld om minimaal 20 jaar mee te gaan. Men nam zich dus voor om meer cavernes met dit afval te vullen. Hoe vinden inwoners van de gemeente Enschede en Hengelo het idee gevaarlijk afval voor eeuwig in ondergrond te stoppen? Worden hiermee toekomstige generaties opgescheept met een oncontroleerbare en onherstelbare situatie?
 
Dat in de verbrandingsresten van afvalverbrandingsovens (o.a. vliegas, ketelas, rookgasreinigingsresidu en filterkoek) toxische stoffen zoals lood, kwik, cadmium, dioxinen, furanen, PCB ’s en PAK’s, achterblijven was lang bekend. Sinds in Europa verbrandingsinstallaties dure filters hebben gekregen om hun emissie via de schoorsteen te voorkomen, krijgt dit fenomeen geen aandacht meer. Dat neemt niet weg dat tijdens verbranding van huishoud-, bedrijfs- en ziekenhuisafval risicovol restafval ontstaat dat opgevangen en apart afgevoerd moet worden. Het wordt tegen hoge kosten (75 tot 160 euro per ton) op speciale gecontroleerde locaties opgeslagen. Bijvoorbeeld, het restafval van afvalverbrander Twence BV te Hengelo gaat naar oost-Duitse zoutmijnen.

Typisch Twents huisje boven een zoutwinningsput van AkzoNobel, met op de achtergrond afvalverwerker Twence BV (foto Akzo).

Nu doet zich de situatie voor dat tussen 350 en 500 meter onder het bedrijfsterrein van Twence enkele grote cavernes liggen. Deze holtes, vorige eeuw ontstaan tijdens zoutwinning, kunnen elk moment instorten. Zo is nabij Hengelo in het jaar 1991 een zinkgat ontstaan. In totaal zijn 63 van de 200 cavernes gelegen tussen Hengelo en Enschede instabiel 1). Zoutwinner AkzoNobel en Twence uit Hengelo wilden als proef tussen 2015 en 2022 drie van deze cavernes onder het terrein van Twence opvullen met gevaarlijke reststoffen uit de afvalverbranding 2). Hiervoor was in totaal rond de 400.000 ton reststoffen nodig. Twence kon daarvan 150.000 ton leveren. De rest zou van andere vuilverbranders in en buiten Nederland moeten komen. Aansluitend zouden nog 20 cavernes worden gestabiliseerd 3). De ambitie was uiteindelijk alle 63 cavernes met gevaarlijk afval te vullen 2). De bedrijfsbelangen waren groot. Met het vullen van de eerste drie cavernes kon Twence al ongeveer 25 miljoen euro aan opslagkosten en 5 miljoen euro aan vervoerskosten uitsparen, en zou AkzoNobel zo’n 40 miljoen euro opleveren 3).

 
Dat bedrijven winsten willen maken staat hier niet ter discussie. Wel dat de bedrijven zelf de afweging maken welke vulstoffen uiteindelijk de ondergrond ingaan. Kunnen burgers erop vertrouwen dat risico’s onbevooroordeeld worden ingeschat? Ook domineren de bedrijven de informatiestroom naar ambtenaren, politici en bewoners. In hoeverre is deze informatie door de financiële belangen gekleurd?
 
De risico’s op schade door injectie van verbrandingsafval in de ondergrond zijn reëel. De vele handelingen met het gevaarlijke afval vergroot de kans op ongelukken; en het gedag van de afvalstoffen in de ondergrond is volgens de milieueffectrapportage (MER PSCT 3.0) vooralsnog onzeker. Goed is te beseffen dat de gifstoffen in het afval persistent zijn en reeds in uiterst lage concentraties gezondheidseffecten kunnen veroorzaken. Het is om deze reden dat het Europese Parlement heeft besloten er alles aan te doen verontreiniging door dergelijke hormoonverstorende stoffen een halt toe te roepen.
 
Het verwerken van gevaarlijk afval in de ondergrond strookt niet met het tot op heden gevoerde beleid in Nederland. De vraag is of een dergelijke ontoegankelijke en daardoor onbeheersbare verwerking van gevaarlijk afval in de ondergrond nog wel van deze tijd is. AkzoNobel probeert sinds de 70-er jaren gevaarlijk afval in Nederlandse zoutcavernes op de slaan 4). In die tijd veronderstelden velen dat het begraven van risicovol afval een goede oplossing was 5). Op weg naar een duurzame samenleving zullen we ook eventuele lange-termijn-kosten van dergelijke maatregelen mee moeten wegen. Bijvoorbeeld, de schade door een verlaagde grond- en huizenprijs, en problemen met leningen zoals hypotheken wegens de aanwezigheid van giftig afval in de ondergrond. En de kosten voor sanering van verontreiniging in bodem en grondwater door lekkages. Deze kosten kunnen op de lange termijn hoger liggen dan de baten op de korte termijn. Bovendien komen die kosten voor rekening van de gemeenschap.
 
De zoektocht naar een andere manier van opslag van reststoffen van afvalverbranding was, na energieterugwinning, weer een legitimatie van een achterhaalde techniek. De transitie naar een duurzame samenleving vraagt om initiatieven die geen nieuwe problemen creëren of problemen voor zich uit schuiven. Meer dan ooit heeft onze samenleving behoefte aan creatieve oplossingen. Een versnelde beëindiging van afvalverbranding kan innovatie bespoedigen.
 
Heeft u iets over deze kwestie op te merken of te vragen, mail Huize Aarde.
Zie verder: actuele ontwikkelingen rond de stabilisatie van zoutcavernes in Twente

1) Notitie reikwijdte en detailniveau pilot stabilisatie cavernes Twente, AkzoNobel Industrial Chemicls BV en Twence BV, rapport 9W6182, 13 februari 2012, Royal Haskoning.
2) Milieueffectrapport Pilot Stabilisatie Cavernes Twente (MER PSCT), versie 1.8 concept 10 april 2013, AkzoNobel Industrial Chemicals BV, Royal Haskoning DHV.
3) Ontleend aan MER PSCT - versie 3.0,  7 oktober 2013, AkzoNobel Industrial Chemicals BV, Royal Haskoning DHV.
4) Maar is er door de politiek van af gehouden, Damveld H 1994, Kernafval in zee of zout, Greenpeace.
5) Zie bijvoorbeeld in Polen waar honderdduizenden tonnen pesticidenafval in betonnen omhulsingen werd begraven.