aansprakelijkheid in een duurzame samenleving
  
Wie is verantwoordelijk en aansprakelijk voor de verschillende vormen van schade die wordt veroorzaakt door industriële stoffen?
  


Zij die de (grond)stoffen ontwikkelen, exploiteren, in producten toepassen, op grote schaal produceren, toestaan, verkopen, gebruiken, lozen, opruimen? Met andere woorden, de hele productketen?
De meeste verantwoordelijkheid ligt vanzelfsprekend bij de productontwikkelaar en/of de fabrikant. Hij brengt de stof op de markt en zal zich het meest bewust moeten zijn van de negatieve bijwerkingen van de stof. Bij schade is hij dan ook aansprakelijk.
 
Gerechtelijke uitspraken over verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid worden in Nederland onder meer ontleend aan de wetgeving over een onrechtmatige daad of wanprestatie van het Burgerlijk Wetboek. Aansprakelijkheidrecht is vooral ook gebaseerd op het arbeidsrecht: de meeste rechtspraak (jurisprudentie) gaat over de relatie tussen de werkgever en de werknemer. Over aansprakelijkheid voor gezondheidsschade door stoffen is echter weinig rechtspraak ontwikkeld. Om deze reden moet, bijvoorbeeld, een Nederlandse advocaat die is gespecialiseerd in asbestzaken zich baseren op rechtspraak die is ontwikkeld binnen het verkeersrecht 1)
 
Toch is het de vraag of het zoeken naar de schuldige de juiste weg is. Een verband tussen gezondheidsschade en een bepaalde stof is niet alleen moeilijk hard te maken, men loopt ook telkens achter de feiten aan; het zogenaamde dweilen met de kraan open. Het opstellen van regels en wetten en het zoeken naar schuldigen is een verkeerde reactie op een ander vraagstuk; dat van een collectief gebrek aan achtzaamheid en zorg voor de gevolgen van ons handelen 2) . Wet- en regelgeving is een korte-termijn-reactie op het korte-termijn-denken en -handelen, en daarmee eerder een obstakel dan een stimulans voor duurzame ontwikkeling. Om deze reden is de klassieke wetgeving weinig duurzaam. De Verenigde Naties werken daarom al geruime tijd aan een grondige herziening van de klassieke wetgeving.
 
 
1) Mondelinge mededeling 2004, Mr. R. F. Reurs, advocaat asbest-slachtoffers.
2) zie ook Hst. 2.II, Onze Aarde morgen (Our Common Future), Rapport van de universele Commissie voor milieu en ontwikkeling (Brundtlandrapport), 1987.
 
Afb.: Fritz Ahlefeldt